وضعیت آب و هوا و تغییرات اقلیمی و محیط زیست یکی از اَبَربحران های بوجود آمده برای جامعه جهانی است.
این چالش بزرگ بین المللی در تمامی قاره ها موجب بروز مشکلات فراوانی برای جوامع انسانی شده است. کشور ایران نیز که از اقلیم عموما خشک و کم آب برخوردار است در یک منطقه حساس جغرافیایی قرار گرفته که خشکسالی و کم آبی از شاخص های آن به شمار می رود.
اما تمدن هزاران ساله ایران به عنوان یکی از کهن ترین تمدن های آسیا و جهان اثبات کرده است مردمان این سرزمین توانسته اند سازگاری چشمگیری با طبیعت حاکم بر محیط خویش بوجود آوردند و از منابع خدادادی جاری در فلات ایران به خوبی صیانت کرده و آن را به دست ما برسانند.
گزارش های علمی و گواهی نسل های گذشته نشان می دهد شرایط آب و هوایی و محیط زیستی در دهه های گذشته به مراتب بهتر از امروز بوده است و تلقی افکار عمومی این است که در سال های نه چندان دور نزولات جوی بسیار بیشتر از امروز و محصولات کشاورزی در زمین از برکت و فراوانی بیشتری برخوردار بوده است.
افزایش جمعیت بدون توجه به الزامات آن، گسترش شهرنشینی بدون تکامل فرهنگ آن، رشد روحیه فردگرایی و منفعت جویی، کاستی در اجرای عدالت در سطوح مختلف کشور همگی موجب لطمات بزرگ به محیط زیست و منابع طبیعی داخلی شده است. در بُعد بین المللی بیش از دو دهه است که منطقه غرب آسیا و شرق و غرب ایران درگیر جنگ های طولانی قدرت های فرامنطقه ای بوده است. لشگرکشی آمریکا و غرب به خاورمیانه از عوامل عمده نابودی اقلیم در منطقه ما است. جنگ هشت ساله صدام بر علیه کشورمان علاوه بر دوران حکومت جائرانه او بخش های زیادی از اقلیم و طبیعت عراق و ایران را نابود کرد.
توسعه طلبی برخی کشورهای همسایه ایران مانند ترکیه نیز از عواملی اصلی بین المللی تغییرات اقلیمی در سطح کشورهای حوزه آبریز رودهای تمدن ساز دجله و فرات است. پدیده گردوغبار یا ریزگردها که ورود آنها به ایران بعد از عراق به یک رویه تقریبا ثابت در سال جاری تبدیل شده است سال ها است که مردمان مناطق غربی و مرکزی کشور از جمله استان قم را آزار می دهد.
به این منظور یک اجلاس بین المللی در سطح وزیران محیط زیست کشورهای منطقه به ابتکار جمهوری اسلامی ایران در تهران در حال برگزاری است که امید می رود گامی برای تحرک در این حوزه باشد.
رئیس جمهور در این اجلاس مهم گفته است که یکی از ابعاد اساسی در نوع ارتباطات ما با همسایگان و در سیاست خارجی ایران «رعایت حق همسایگی» است و باید همسایگان نسب به یکدیگر آن را رعایت کنند وقتی سخن از حق است در کنار آن تکلیف هم است بر این اساس حق همسایگی و رعایت محیط زیست یکی از حقوق همسایگی است.
رئیس جمهور به برخی از چالش های محیط زیست از جمله افزایش شدت توفان های گرد و غبار به عنوان یک موضوع فرامرزی یاد کرده و گفته است: این به عزم بین المللی و منطقه ای برای مقابله با این بحران نیاز دارد و سازو کار حل مسایل محیط زیست در گرو همگرایی و همکاری منطقه ای است و جمهوری اسلامی ایران از این همگرایی برای برون رفت از این چالش ها درراستای بهبود و ارتقا شرایط محیط زیست استقبال می کند.
دکتر رئیسی در این نشست پیشنهاداتی را مطرح کرده و گفته است آنچه برهیچ کس پوشیده نیست خود برگزاری این نشست و نشان از اراده ایران را برای موضوع محیط زیست در منطقه دنبال می کند.
نکته دوم اینکه حتما همکاری شایسته همسایگان برای دستیابی به نگاه مشترک و اقدام مشترک است و این نگاه به همکاری همه کشورها دارد و سوم تقسیم کار بین کشورها که می تواند نقش هرکدام از کشورها را برای فضای همکاری بیشتر فراهم کند.
دیدگاه های رئیس جمهور و گام مهم دولت در برگزاری اجلاس بین المللی برای رسیدگی به وضعیت آب و هوا که در نوع خود کم سابقه محسوب می شود نوعی برخورد ریشه ای با مشکلات آب و هوایی است. این فرصت امکان تحرک بیشتر در سطوح داخلی و محلی را برای استان های درگیر با مشکلات اقلیمی فراهم می سازد که باید از آن بهره گرفت.
در این رابطه مدیرکل حفاظت محیط زیست قم گفته است: عدم تخصیص حقابه‌ها از عوامل مهم در افزایش کانون‌های گرد و خاک و ریزگرد نمکی در این استان و بحرانی‌تر شدن این پدیده زیست محیطی است و کاهش بارندگی در سال آبی گذشته و خشکسالی بی‌سابقه ۵۰ سال گذشته وضعیت بحران گرد و غبار در قم را پیچیده‌تر کرده‌است.
وی اعلام کرده است اجرای عملیات جلوگیری از گسترش سطح بیابان‌ها در استان با استفاده از کشت گیاهان مقاوم به تنش‌های محیطی و کم‌آبی در مناطق مستعد بیابان شدن، در حال پیگیری می باشد.
وی با اشاره به این که ۱۰۵ هزار هکتار از مساحت قم به عنوان کانون تولید گرد و خاک شناسایی شده‌است، افزوده است: یکی از چهار کانون شناسایی شده تولید گرد و خاک در استان، منطقه کوه نمک است که از سال ۷۶ عملیات نهال‌کاری و حفظ پوشش گیاهی در این منطقه برای جلوگیری از نفوذ گرد و خاک در دستور کار اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان قرار گرفته و این روند طی سال‌های اخیر با اهتمام بیشتری از سوی این دستگاه پیگیری می‌شود.