مدیرکل اسبق راه و شهرسازی استان قم گفت: در ابتدا طراحی به گونه‌ای بود که ۸۰ تا ۹۰ درصد به صورت ویلایی و حدود ۱۰تا ۲۰ درصد به صورت آپارتمانی ساخته شود اما با هجوم مردم و افزایش درخواست‌ها آپارتمان سازی در این منطقه گسترش یافت و منطقه‌ای که برای ۳۰ هزار خانواده طراحی شده بود تا افراد خانه‌هایی یک طبقه برای یک خانواده بسازند اما در هر قواره پنج طبقه برای پنج خانواده ساخته شد.
مهندس علی‌اکبر ابوطالبی، مدیرکل اسبق راه و شهرسازی استان قم، در دومین نشست پرسمان ایسنا که به همت بنیاد قم پژوهی با موضوع «تکوین شهرسازی مدرن در قم در سه منطقه سالاریه، شهرک قدس و پردیسان» در موسسه طلوع مهر قم برگزار شد، با اشاره به سوابق و مسئولیت‌های خود در پس از انقلاب اسلامی به ذکر شواهد تاریخی در خصوص نحوه شهرسازی، تاریخچه واگذاری‌ها و نقشه کشی و اجرای پروژه‌های مسکونی در مناطق مختلف استان قم پرداخت و عنوان کرد: در گذشته برخی از افرادی که زمین بسیاری در اختیار داشتند بخشی از آن را به عنوان کار خیر در اختیار نیازمندان قرار می‌دادند تا بتوانند خانه‌ای داشته باشند که اغلب این زمین‌ها از شهرها منفصل بودند و شهر قائم، یزدان‌شهر و شهرک امام حسن (ع) از جمله آن‌ها است.
وی در رابطه با چگونگی شکل گیری سالاریه بیان کرد: مرحوم تولیت در کنار باغی که داشت زمین‌هایی کشاورزی معروف به باغ انگوری داشت که وسعت آن از خیابان یاسمن کنونی تا میثم و زنبیل آباد بود که با تپه‌های ماهور تلفیق کرد و با همکاری برخی از علما و شخصیت‌ها شروع به شهرسازی کرد تا سود آن را صرف مبارزه با رژیم پهلوی کنند و این گونه سالاریه شکل گرفت.
وی در رابطه با چگونگی شکل‌گیری شهرک قدس بیان کرد: ساختارها و وزارتخانه‌های قبل از انقلاب به گونه‌ای نبود که نیازهای بعد از انقلاب را پاسخ دهد به همین خاطر سازمان‌ها و وزارتخانه‌هایی جدیدی ایجاد شد که از جمله آن‌ها، جهاد کشاورزی، بنیاد مسکن و… بود.
وی با بیان اینکه در کنار بنیاد مسکن و وزارت مسکن برخی از افراد هم علاقه مند به فعالیت در این زمینه بودند که در همین راستا دفتر واگذاری زمین و مسکن در تهران ایجاد شد، ادامه داد: در کنار دفتر واگذاری زمین مسکن در تهران، بنیاد مسکن و وزارت مسکن که فعالیت می‌کردند، فردی که حاکم شرع در شهرداری تهران بود نیز شروع به واگذاری زمین در سطح گسترده در تهران کرد که هیأت سه نفره‌ای برای واگذاری رسمی این زمین‌ها تشکیل شد که به دلیل گستردگی واگذاری این زمین‌ها، این هیأت تا سال‌های ۱۳۷۵ فعالیت می‌کردند.
مدیرکل اسبق راه و شهرسازی استان قم اظهار کرد: در کنار این واگذاری‌ها زمین‌هایی وجود داشت که در اختیار منابع طبیعی بود و قانونی وجود داشت که اگر زمین‌های دولتی در داخل محدوده شهری بود هر اداره‌ای که این زمین ها در اختیارش بود باید به اداره مسکن واگذارمی کرد تا طبق برنامه آن‌ها را واگذار کند.
وی با اشاره به اینکه شهرک قدس بر روی گسل قرار دارد، اضافه کرد: شهرک قدس در ابتدا در اختیار منابع طبیعی بود و درحالی که باید به سازمان زمین شهری واگذار می‌شد به تعاونی مسکن کارکنان دولت واگذار شد و این تعاونی در ابتدا با وسعت ۱۰۰ هکتار با قواره‌هایی در ۱۲ در ۲۵ شروع به فعالیت کرد که سپس وسعت آن به ۱۷۶ هکتار رسید که در ابتدا مشکلات فراوانی به همراه داشت.
ابوطالبی با اشاره به اینکه شهرک فرهنگیان نیز از دیگر جزایر پراکنده‌ای بود که ایجاد شد، اظهار کرد: محدوده باجک تا میدان جهاد بود و از نهرکنده به بعد زمین‌های کشاورزی بود که کمربندی زمین را به دونیم تقسیم کرده بود و تعاونی مسکن فرهنگیان با مالکان رایزنی کردند آن را خریداری کردند و هرچقدر اصرار کردیم که آن طرف کمربندی ساخته نشود اثر نکرد و به این ترتیب این جزیره پراکنده نیز شکل گرفت که در ابتدا مشکلات زیادی برای ساکنین به همراه داشت.
وی عنوان کرد: از سال ۱۳۶۱ که زمین شهری تأسیس شد رویکرد این بود که اگر دولت در محدوده شهری زمین‌های لم یزرعی برای ساخت و ساز دارد باید استفاده کند در غیر این صورت باید به سمت تملک و خریداری زمین‌های مردمی برود که زمین‌های داخل شهر پاسخگو قم نبود به همین خاطر برای توسعه به سمت زمین‌های منفصل نزدیک به محدوده شهری رفتیم که به این ترتیب پردیسان شکل گرفت.
مدیرکل اسبق راه و شهرسازی استان قم با بیان اینکه منطقه پردیسان تا سالها با نام آماده‌سازی هزار هکتاری شناخته می‌شد، اظهار کرد: از سال ۱۳۷۶ واگذاری زمین‌ها به تعاونی‌هایی که برای مسکن اعلام نیاز کرده بودند شروع شد و تعاونی با نظارت و طراحی اداره شروع به ساخت کردند.
وی ادامه داد: در ابتدا طراحی به گونه‌ای بود که ۸۰ تا ۹۰ درصد به صورت ویلایی و حدود ۱۰تا ۲۰ درصد به صورت آپارتمانی ساخته شود اما با هجوم مردم و افزایش درخواست‌ها آپارتمان سازی در این منطقه گسترش یافت و منطقه‌ای که برای ۳۰ هزار خانواده طراحی شده بود تا افراد خانه‌هایی یک طبقه برای یک خانواده بسازند اما در هر قواره پنج طبقه برای پنج خانواده ساخته شد که این تغییرات سبب شد نیاز به مسجد، مدرسه و… گسترش پیدا کند.
پردیسان در سطح قم الگوی خوبی بود
مدیرکل اسبق راه و شهرسازی استان قم با اشاره به اینکه شهرک پردیسان با همه ایراداتی که دارد در سطح شهر قم الگوی خوبی بود، اضافه کرد: مسکن مهر ۵۷۰ هکتار بود که به پردیسان اضافه شد و به این ترتیب وسعت پردیسان زیاد شد.
وی در واکنش به انتقاداتی که در خصوص ساخت مسکن‌های انبوه در پردیسان با وجود زلزله خیز بودن این منطقه مطرح شد، بیان کرد: در آن زمان مشکلاتی چون تقاضای بالای مسکن و همچنین برنامه ریزی آن زمان برای تولید مسکن در این مناطق، باعث شد بسیاری از ساخت و سازها با اولویت ساخت مسکن همراه با مقاوم سازی و بعضاً بدون هیچ زیرساختی انجام شود.
ابوطالبی تصریح کرد: ما مخیّر بودیم که به مردم بگوییم صبر کنید آموزش و پرورش مدرسه سازی کند، بهداشت و درمان، درمانگاه بسازد و… بعد ساکن شوید و یا اینکه ساکن شوید و آرام آرام فضاهای مورد نیاز عمومی ساخته شود.
وی با اشاره به اینکه گسل پردیسان برای کوه خضر است، یادآور شد: سیلی که چندسال قبل در پردیسان آمد به خاطر عدم استاندارد بودن سیل بند بود اگرچه این سیل بند نیز تا مدت زیادی مقاومت کرد؛ اما تداوم بارش ها از عصر تا صبح روز بعد باعث شد سیل بند نیز فرو بریزد.
مدیرکل اسبق راه و شهرسازی استان قم تاکید کرد: رودخانه، خانه رود است و اگر خانه رود تصرف شود زمانی که رود قدرتش را داشته باشد خانه اش را پس می گیرد و این سیل نتیجه تجمیع سازی رودهای کوچک در بالا دست بود.
گفتنی است در این نشست، حاضران که اکثرا جزو قم پژوهان و پژوهشگران حوزه معماری و شهرسازی بودند به ذکر سوالاتی پیرامون مشکلات امروز پردیسان و همچنین تفاوت های بین ساخت و ساز در مناطق مختلف استان و همچنین نوع ورود مسئولان به پروژه های مختلف در پردیسان، از جمله واگذاری های گسترده آموزشی در پردیسان که سالها است بدون هیچ ساخت و سازی، بخش عمده ای از این شهرک را به خود اختصاص داده اند پرداختند که کارشناس این نشست نیز به ذکر علل بروز این ناهنجاری ها در ساخت و ساز مناطق مذکور پرداخت.
گفتنی است نشست بعدی پرسمان ایسنا که مجددا با همکاری بنیاد قم پژوهی برگزار می شود، کلان موضوع مسکن و شهرسازی در قم با رویکرد پروژه های آینده ساخت و ساز در قم از جمله شهرک پرنیان بررسی می شود.