روز یکشنبه پلیس راهور اعلام کرده است 210 میلیون تردد خودرو در تعطیلات ثبت شده است، رقمی قابل توجه که البته می‌شد آن را از آمار دیگری هم متوجه شد، آماری که این بار شرکت ملی فراورده‌های نفتی آن را اعلام کرد و گفت در تعطیلات گذشته رکوردم مصرف بنزین هم با میانگین مصرف روزانه 122 میلیون لیتر شکسته شده است. اما رکوردزنی سیاه شهریور نه به مصرف بنزین و نه ترددهای میلیونی که به مرگ‌هایی اختصاص دارد که جاده‌های شهریور می‌راند، جاده‌هایی که روی سنگ قبر بسیاری تاریخ این ماه را ثبت می‌کند.
شهریور به مسافرت نروید!
حالا چندین سال است که شهریور، نامش عجین شده است با مرگ. پربیراه هم نیست که این ماه پرتلفات‌ترین ماه در جاده‌های ایران است. صدها گزارش و یادداشت و توصیه و نهیب را می‌توان در این ماه دید. جالب این‌که توصیه‌ها دیگر مربوط به رعایت مسائل ایمنی رانندگان، رعایت قانون راهنمایی و رانندگی و پرهیز از خواب‌آلودگی رانندگان نیست. حتی دیگر داد از ایمنی خودرو و ناایمن بودن جاده‌ها و علائمش هم نیست. این بار دیگر مسؤولان خیلی صریح و روشن اعلام می‌کنند شهریور به مسافرت نروید!
ارابه‌های مرگ در جاده
مولفه‌های موثر بر تصادفات چیست که اگر تغییری بر آن نداشته باشیم باید منتظر آمار وحشت‌افزای دیگری در سال پیش رو باشیم؟ این سؤالی است که از هادی هاشمی، رئیس پلیس پیشین راهنمایی رانندگی تهران بزرگ می‌پرسیم. او مهم‌ترین این مولفه‌ها را وضعیت راه، وسیله نقلیه و عامل انسانی می‌داند. البته با این پیشفرض که بخش اعظم رفتار راننده را قوانین و مقرراتی تعیین می‌کند که مجلس و دولت آنها را وضع کرده‌اند. او به فردا می‌گوید: تصادف همه جا اتفاق می‌افتد و این مسؤولان و قانونگذاران هستند که باید شرایطی را فراهم کنند که اگر راننده‌ای خطا کرد محکوم به مرگ نباشد. بخش قابل توجهی از این آمار تلفات برمی گردد به وسایل نقلیه، بدیهی است که وسایل نقلیه باید ایمن و بخشنده باشد، به این مفهوم که تا حدودی خطای راننده را پوشش بدهد. خودروهای ایرانی از آنجایی که از حمایت بی‌چون و چرای دولت‌ها برخوردار بودند، لذا هیچ اهمیتی به ایمنی ساخت آن نشده که البته مایه سرافکندگی است.
از بی‌کیفیتی خودروهای ایرانی حرف زیاد است، اصلا همین که بیشترین کشته‌های جاده‌های ایران به گواه آمار خود مسؤولان با خودروی پراید بوده، ثابت‌کننده همین نکته است، هر چند آن‌طور که هادی هاشمی می‌گوید خودروهای دیگر هم چندان ایمنی بالاتری از لحاظ کیفی نسبت به پراید ندارند و عمدتا خودروهای تولید شده در ایران در برابر مانورهای حرکتی و عکس‌العمل‌های رانندگی ایمنی ندارند.
راه‌هایی که جان می‌گیرند
مولفه مهم دیگری که شهریور را ماه عزا کرده است مربوط می‌شود به وضعیت راه‌های ایران. این مولفه حوزه پرغصه‌تری نسبت به خودرو است. هر چند در این رابطه کمتر حرف زده شده است، چرا که درباره این مولفه دیگر نمی‌شود پشت رفتار و عامل انسانی تصادفات پنهان شد. در حالی که راه‌ها به گواه حرف‌های هادی هاشمی عامل موثرتری در بروز تصادفات جاده‌ای هستند. او بر این باور است که راه‌ها در ایران رانندگان را عصبی می‌کند. او می‌گوید: همین راه‌ها باعث می‌شود الگوهای انضباطی از بین برود و تعادل روحی و روانی راننده به هم بخورد. در پس پشت رفتارهای رانندگی هم همین مواردی مثل غیراستاندارد بودن راه‌ها قرار گرفته است. در حالی که در تصادفات گاهی عنوان می‌شود عامل انسانی بالاترین دلیل تصادفات جاده‌ای است، در حالی که کسی به عامل اصلی که باعث رفتار و تخلف راننده شده است، اشاره‌ای نمی‌کند.
دوباره وقتی حرف از آمار می‌شود می‌توان به جایگاه حرف‌های این کارشناس حوزه راهنمایی و راننندگی پی برد. جالب است بدانیم نرخ تراکم راه در ایران در حال حاضر ۲/۵ است. به این مفهوم که به ازای هر صدکیلومتر مربع مساحت فقط ۲/۵ کیلومتر راه داریم. جالب‌تر این‌که در افق ۱۴۰۹ که وزارت راه تبیین کرده، نرخ تراکم راه در ایران قرار است به ۸/۵ کیلومتر برسد! این در حالی است که نرخ تراکم راه در کشورهای پیشرفته بالای ۱۸۰ کیلومتر است؛ یعنی یک فاصله اختلاف حدودا ۵۰ برابری.