بودجه زیارت که با هدف ارائه خدمات مطلوب به زائران اهل بیت (ع) برای شهرهای زیارتی در دولت دهم آغاز شد در سال 95 این بودجه به کل حذف شد و حال که دولت سیزدهم گوشه چشمی برای شهرهای زیارتی از جمله قم دارد بسیار اندک است.
هیفا پردل- پردیسان آنلاین/ مهم ترین شهرهای مذهبی کشور مشهد و قم هستند مشهد الرضا در دل خود بارگاه حضرت امام هشتم (ع) را جای داده و قم متبرک به بارگاه کریمه اهل بیت حضرت معصومه (س) و مسجد مقدس جمکران است اما در کشور چند حرم مهم دیگری هم وجود دارد که هرکدام از نظر مذهبی دارای اهمیت است وجود حرم شاهچراغ (ع) بارگاه فرزند امام هفتم در شیراز و حرم حضرت شاه عبدالعظیم (ع) در شهر ری تهران باعث شده این دو شهر هم مقصدی برای زیارت تبدیل شود. در شهر قم مناسبت های دینی مانند جشن های نیمه شعبان که با محوریت مسجد مقدس جمکران برگزار و زائران داخلی و خارجی بی شماری به قم سفر می کنند. ولادت حضرت معصومه(س) و وفات ایشان و ماه های محرم و صفر به ویژه اواخر ماه صفر که این شهر به عنوان عمود نخست برای پذیرایی از آن دسته زائران حسینی که از قم تردد کرده تا در پیاده روی اربعین شرکت کنند. این مناسبت ها که به همراه خود زائرانی با حجم بسیار بالایی در قم تردد و اسکان داده می شوند امکانات و بودجه استانی جوابگو نیست و نیاز به ردیف بودجه اختصاصی که از آن به «بودجه زیارت» تعبیر می شود بیشتر محسوس می شود.
آشنایی با وضعیت دیروز و امروز بودجه زیارت
در سال ۸۸ و هم زمان با اعلام مشهد به عنوان «پایتخت معنوی ایران» در جلسه هیئت دولت به ریاست محمود احمدی نژاد، در زمان دولت دهم مقرر شد جهت گسترش و توسعه زیرساخت های زیارت طی برنامه پنجم توسعه، مبلغ ۲۰۰ میلیارد تومان با عنوان بودجه زیارت اختصاص یابد که کارگروهی به نام کارگروه زیارت تشکیل و دبیرخانه آن هم در مشهد مستقر شد. پس از آن قرار شد بودجه زیارت به سه استان خراسان رضوی، قم و فارس به دلیل وجود حرم امام رضا(ع)، حضرت معصومه(س) و شاهچراغ اختصاص یابد. دولت دوازدهم به بهانه این که این بودجه ناچیز نتوانسته کمک کار شهرهای زیارتی باشد کاملا از بودجه حذف کرد با حذف بودجه زیارت از لایحه قانون برنامه و بودجه در سال ۹۹ ترتیبی اتخاذ کرد تا دیگر مطالبه برای دریافت این بودجه وجود نداشته باشد. اما با روی کار آمدن دولت سیزدهم دوباره اختصاص این بودجه در کانون توجه قرار گرفت و بعد از پیگیری های صورت گرفته بودجه ای برای شهرهای مذهبی در نظر گرفته شد و در نهایت شهر ری هم در جدول شهرهای زیارتی قرار گرفت. برای کلانشهری مانند قم که بعد از دوران بحران کرونا از مقاصد مهم گردشگری مذهبی به شمار رفته و در وطول سال میزبان گردشگران ایرانی و خارجی است با امکانات اندک اقامتی و زیرساختی خود چشم انتظار نگاه ملی دولت است تا بتواند خدمات مطلوبی را برای زائران خود ارائه کند.
منطقه جمکران به یک شهرک زیارتی تبدیل می‌شود
معاون عمران و توسعه امور شهری و روستایی وزیر کشور در سفر خود در نیمه شعبان سال ۱۴۰۱ با اشاره به ایجاد یک شهرک زیارتی در جمکران می گوید: برنامه داریم تا منطقه جمکران به یک شهرک مذهبی و زیارتی تبدیل و همه امکانات مورد نیاز برای حضور زائران فراهم شود. برگزاری باشکوه و گسترده مراسم نیمه شعبان حائز اهمیت است که در راستای برگزاری این مراسم تلاش داریم تا از تجربه ستاد اربعین برای ارائه خدمات بهتر به زائران نیمه شعبان استفاده کنیم. حال با پیگیری های دولت سیزدهم و با توجه به تاکید مقام معظم رهبری و شخص رئیس جمهور برای ارائه سفرهای زیارتی ارزان قیمت اختصاص ردیف بودجه زیارتی برای شهرهای زیارتی از جمله قم بیشتر باید تمرکز شود .
توجه دولت سیزدهم به بودجه زیارت
معاون امور اجتماعی، فرهنگی و زیارت استانداری قم در ارتباط با بودجه زیارت و وضعیت آن می گوید: بودجه زیارت که در دولت قبلی کاملا از بودجه حذف شده بود با پیگیری دولت سیزدهم دوباره اختصاص یافت در سفر رئیس جمهور به قم مهم ترین درخواستی که شد درنظر گرفتن شهرهای زیارتی در کارگروه ملی زیارت بود که طی مکاتباتی که استاندار وقت آقای شاهچراغی و معاونان داشتند بازنگری هایی در ساختار کارگروه ایجاد شد و اختیاراتی به هیات وزیران داده شد که در غیاب رئیس جمهور معاون اول ریس جمهور در جلسات حضور دارد. ابوالقاسم مقیمی می افزاید: برای اولین بار و بعد سالها در اسفند سال گذشته ۲۰ میلیارد مستقیم و ۶ میلیارد تومان به صورت غیر مستقیم برای استان قم اختصاص یافت . اختصاص دادن بودجه زیارت غیر از مشهد به دیگر شهرهای زیارتی اتفاقات خوبی که رقم خورد وشهر ری هم در ردیف شهرهای زیارتی قرار گرفت. مصوبات کارگروه ملی زیارت از طریق دبیرخانه که در مشهد محفوظ مانده اما مصوبات از طریق سخنگوی دولت ابلاغ می شود.
بودجه ای اندک در برابر نیازهای بسیار
معاون امور اجتماعی،فرهنگی و زیارت استانداری قم در بخش دیگری از گفت وگوی خود با اشاره به اندک بودن بودجه زیارت برای قم بیان می کند: این بودجه ماهیت آن زیارتی و زیرساختی نیست با سازمان برنامه و بودجه در حال رایزنی هستیم که خرده پروژه هایی که برای تسهیل در امر زیارت شکل گرفته هزینه شود. مقیمی عنوان می کند: این بودجه ماهیت زیرساختی و زیارتی ندارد بودجه ای اندک که در حال حاضر با هم فکری با حرم مطهر و شهرداری سرفصل هایی تهیه شده وبا سازمان برنامه و بودجه هماهنگ هستیم تا خرده پروژه هایی که برای تسهیل زیارت است شکل گیرد. ردیف بودجه۶۰ میلیاردی در حوزه خدمات زائر در حال پیگیری است تا اختصاص یابد اگر از ردیف بودجه زیارتی صحبتی به میان می آید ردیف بودجه حوزه تخصصی امور زائرین است وبر حسب ظرفیت دیگر دستگاهها ممکن است اعتباراتی از این بودجه به آنها اختصاص یابد.
ساماندهی امور زائرین ماهیت بودجه زیارت
نظر به سوابق معاون توسعه و مدیریت منابع استانداری قم که روزگاری در معاونت امور زائرین استانداری فعالیت مدیریتی داشته، درباره فلسفه بودجه زیارتی بیان می کند: موضوع شهرهای زیارتی از زمان دولت دهم مورد توجه ویژه قرار گرفت و در قانون برنامه پنجم برای این موضوع پیش بینی هایی انجام شد؛ در ماده ۱۲ قانون برنامه پنجم توسعه صراحتا برای تقویت موضوع زیارت آمده بود که دولت به منظور تعمیق ارزشها، باورها و فرهنگ مبتنی بر هویت اسلامی و ترویج سیره و سنت اهل بیت علیهم‌السلام و استفاده بهینه از ظرفیت معنوی اماکن زیارتی به ویژه در شهرهای مقدس مشهد، قم و شیراز اقداماتی را انجام دهد. سید مهدی قریشی می افزاید: شناسایی دقیق نیازها و مشکلات زائرین، برنامه‌ریزی و تدوین ساز و کارهای لازم جهت ساماندهی امور زائرین و تأمین زیرساخت های لازم از طریق حمایت از شهرداری ها و بخش های غیردولتی، توسعه امکانات، فعالیتهای فرهنگی و خدمات زیارتی در قطب‌های زیارتی و گردشگری مذهبی و فراهم نمودن زمینه زیارت مطلوب و اجرای پروژه‌های زیربنایی مورد نیاز در قالب بودجه‌های سنواتی را می توان از جمله این اقدامات برشمرد که به ایجاد معاونت امور زائرین در شهر های مذهبی کشور ختم شد. معاون توسعه و مدیریت منابع استانداری قم در ادامه گفت وگوی خود با اشاره به عزم دولت سیزدهم برای تخصیص بودجه زیارتی با توجه به ظرفیت های بالایی که قم در حوزه زیارت و گردشگری مذهبی دارد بیان می کند: در دولت سیزدهم با رویکرد جدید آقای رئیسی و توجه به مقوله زیارت دوباره فعال و تشکیل جلسه داد و البته این بار در تخصیص بودجه به قم توجه ویژه ای شد و با توجه به پیگیری های انجام شده نوید اتفاقات بهتری را شاهد هستیم. قریشی با اشاره به اهمیت این بودجه برای کلانشهر قم می افزاید: در هر صورت باتوجه به زائرپذیر بودن قم باید از ظرفیت های قانونی از جمله قانون برنامه توسعه استفاده نماییم و هم به لحاظ زیرساخت ها و هم امور فرهنگی و خدمات زیارتی استان را تقویت نماییم. در حال حاضر زیر ساخت های اقامتی استان قم تکافوی نیازهای زائرین را نمی دهد و علاوه بر ساخت هتل ها نیازمند برخی اماکن اقامتی ارزان قیمت برای استفاده بخش عمده ای از زائران هستیم. این مسئول که در گذشته در معاونت امور زائرین استانداری قم فعالیت های داشته و سالها دبیر ستاد تسهیلات زائرین بوده در ادامه می گوید: الان که قانون برنامه هفتم در حال بررسی و تصویب در مجلس شورای اسلامی است لازم است که موضوع زیارت دوباره مورد توجه قرار گیرد و علاوه بر تکرار موارد مندرج در قانون برنامه پنجم و ششم این بار با نگاه ویژه مفاد قانونی مورد نیاز حوزه زیارت تقویت شود. همه این ها را می توان با استفاده از ظرفیت قانونی ایجاد شده در برنامه توسعه مرتفع نمود. معاون توسعه و مدیریت منابع استانداری قم در بخش پایانی گفت وگوی خود با اشاره به تاکید رهبری و شخص رئیس جمهور بر افزایش سفرهای ارزان قیمت می گوید: هم رهبر معظم انقلاب و هم رئیس‌جمهور بارها بر زیارت آسان و خدمت‌رسانی به زائران تاکید داشته اند و برای این منظور استفاده از بودجه های استانی و منابع محلی به هیچ عنوان پاسخگوی نیازها نبوده و معمولا در بودجه های سنواتی هم چنین برنامه ها قرار نمی گیرد و چنانچه در قانون برنامه ۵ ساله توسعه گنجانده شود می توان امیدوار بود که مبتنی بر آن بتوان اعتباراتی رابرای استان دریافت نمود و شاهد رشد و توسعه زیرساخت ها و نیازهای خدماتی و فرهنگی حوزه زیارت باشیم.
سهم «هیچ» شهرداری قم از بودجه زیارتی کشور
سید مرتضی سقائیان نژاد چندی پیش در جلسه شورای اسلامی شهر قم با اشاره به اینکه شهر قم در تمام طول سال مناسبت‌هایی را با حضور وسیع زائران برگزار می‌کند اظهار داشت: از این نظر شهر قم را می‌توان با شهر مشهد مقایسه کرد که به‌طور دائم در حال برگزاری مراسم مذهبی است. وی با بیان اینکه در بودجه کشور برای شهرهای زیارتی سهمی دیده‌شده است افزود: در حال حاضر سهم قم از این بودجه ۶۰ میلیارد تومان است، اما برای شهرداری سهمیه‌ای دیده نشده است. شهردار قم تصریح کرد: با توجه به اینکه در بیشتر مناسبت‌ها شهرداری در میدان است، باید بخشی از این بودجه به شهرداری اختصاص داده شود که از اعضای شورای اسلامی شهر قم درخواست داریم این مسئله را مطالبه کنند.