دانشیار شیعه شناسی دانشگاه ادیان و مذاهب گفت: سخن گفتن در مورد ائمه (ع) قواعد و آدابی دارد و نمی توانیم تعابیری که برای دانشمندان و دیگر افراد و حتی عالمان به کار می بریم برای ائمه علیهم السلام به کار ببریم.
حجت الاسلام والمسلمین شریعتمداری در گفت وگو با شفقنا با بیان اینکه ما نسبت به پیشوایان دینی وظیفه تبعیت را داریم، اظهار داشت: ایشان برای ما اسوه و الگو بوده و نمونه کامل تمثل تعالی و ارزش های دینی هستند و این می طلبد که ما شناخت دقیق و کاملی از زندگی و سیره آنها داشته باشیم.
وی گفت: رابطه بین پیامبر(ص) با مومن و یا امام با شیعه رابطه شفافی است؛ درست است که مومن و شیعه باید تبعیت کند اما این تبعیت کاملا آگاهانه و هوشمندانه است و آنچه ائمه(ع) فرمودند یا رفتار کردند کلیاتی دست هر انسان حقیقت طلبی می دهد تا او آن را با رفتار خود منطبق کند.
وی درباره آداب سخن گفتن در مورد مقدسات و شخصیت های دینی بیان کرد: اگر ما سخن گفتن و حتی سئوال کردن و طرح اشکال درباره مقدسات دینی (منجر به تقویت اعتقادات ما شود) را حق و تکلیف برای خود بدانیم، باید بپذیریم که این سخن گفتن قواعد و آدابی دارد و نمی توانیم تعابیری که برای دانشمندان و دیگر افراد و حتی عالمان به کار می بریم برای ائمه علیهم السلام به کار ببریم.
وی به نمونه ای در این زمینه اشاره کرد و افزود: زمانی یک نویسنده ای عنوان کتابش که درباره امام صادق (ع) بود را گذاشته بود «امام صادق؛ مغز متفکر جهان تشیع». ما چنین تعابیری را نمی پسندیم. حتی آنجا که باید تعریف و ستایش کنیم باید رعایت کنیم و حتی در شعر و مداحی یکسری حریم ها را رعایت کنیم.
وی ادامه داد: در مباحث علمی هم باید مراقب تعابیری که به کار می بریم باشیم و حتی اگر از دیگری هم نقل قول می کنیم تا حد امکان سعی کنیم از تعابیر زننده پرهیز کنیم و آن تعبیر را رقیق تر و با کنایه بیان کنیم.
وی گفت: رعایت ادب در تعاملات یک مسلمان و نیز تعابیری که می خواهد داشته باشد بسیار توصیه شده است. امام صادق (ع) فرمودند: «خداوند پیامبر را تادیب کرد و وقتی تادیب و تربیت شده خداوند شد و از شرح صدر برخوردار گردید او را مبعوث کرد».
وی با اشاره به تفاوت عرف در کشورهای مختلف گفت: در روایات آمده است که پیامبر(ص) در مورد امیرالمومنین(ع) فرمودند: «خشن فی ذات الله»؛ این پرواضح است که منظور از «خشونت» در کلام پیامبر با «خشونت»ی که امروز می فهمیم تفاوت دارد. «خشن» در کلام رسول خدا(ص) به معنای قاطعیت و صلابت است.
مشاورعالی دانشگاه ادیان و مذاهب بیان داشت: پیامبر اکرم(ص) در موارد مختلف «مصلحت اندیشی» کردند و حتی امیرالمومنین(ع) هم در اقدامات خود مصلحت اندیشی کردند. البته این به معنای مصلحت اندیشی های مادی و غیر دینی که امروز ما گرفتارش هستیم، نیست.
وی عنوان کرد: ما یکسری آئین های مذهبی داریم که در اصل باید متکی به تعالیم دینی باشد اما در جزئیات و در شکل تابع عرف است. بنابراین ما از یکسو نسبت به آئین ها و برنامه های مذهبی و حتی نسبت به منبر و مداحی و قرائت قرآن یکسری سختگیری هایی داشته باشیم که اصل مشروعیت این امور برای ما محرز شده باشد و از سوی دیگر دست ما باز است و می توانیم از ابزارهای جدید استفاده کنیم.
وی افزود: ما باید عرف مذهبی را رعایت کنیم؛ وقتی عرف مذهبی با یک رفتار و کنشی اصلا نمی توانند کنار بیایند و به تدریج باید عرف جدید نهادینه شود باید ملاحظاتی را داشت و به طور کلی، حریم ها باید رعایت شود.
وی تصریح کرد: یک روحانی در لباس روحانیت نمی تواند و نباید در قالب مداح یا خواننده ظاهر شود و از ملودی ها و ریتم ها و بلندگوهای آنچنانی استفاده کند. مخلوط کردن مداحی، دعا و مناجات با موسیقی و ریتم های غیرمتعارف از مواردی است که عرف مذهبی ما نمی پذیرد.
آقای شریعتمداری گفت: اگر کسی دچار لغزش و خطای دینی می شود، تذکر داده شود، درباره آن گفت وگو شود نه اینکه دنبال مچ گیری باشیم.
وی بیان داشت: ما اذعان داریم روش های سنتی که در شعائر مذهبی داشتیم نیازمند نوسازی است و توجه داشته باشیم گرچه برای بخش هایی از جامعه این سنت ها جذاب است اما برای بخش های دیگر نیازمند تجدید است.
وی با اشاره به روایات تاریخی گفت: کسانی که در حوزه تاریخی صحبت می کنند لازم است که از یک کارشناس متخصص برای بحث های خود مشورت بگیرند. گاهی اوقات ما ورود غیرتخصصی به این حوزه داریم.
وی ادامه داد: ما به راحتی درباره سیره امیرالمومنین (ع) و تاریخ اسلام صحبت می کنیم درحالیکه باید متخصص باشیم و اگر متخصص نیستیم قبل از عرضه به جامعه به نظر کارشناس آن رشته برسانیم.
وی «توانایی علمی» و «سلیقه» را دو معیار مهم در دعوت میهمانان برنامه های مذهبی دانست و گفت: کسی که برای سخنرانی در این برنامه ها دعوت می شود باید از سطح علمی لازم برخوردار باشد و همچنین در گزینش مطالب برای عرضه به جامعه سلیقه داشته باشد چون اقشار و طبقات مختلف جامعه این برنامه ها را می بینند.
وی در عین حال گفت: بسیاری از چهره های علمی و دینی از حضور در برنامه های صداوسیما استقبال نمی کنند و از این جهت، دست صداوسیما مقداری بسته است و از خیلی ظرفیت ها نمی تواند استفاده کند.
وی توصیه کرد: صداوسیما شرایطی را فراهم کند که اعتماد جامعه علمی جذب شود، سردبیران و دبیران و دست اندرکاران برنامه های مذهبی خود اهل فضل باشند و قبل از آغاز برنامه محتوا را چک کنند تا از سوء تعبیرها تا حدی جلوگیری شود.