استان قم به‌واسطه موقعیت اقلیمی خود همواره در معرض تنش آبی قرار داشته است و سالهاست با این مشکل دیرینه دست‌وپنجه نرم می‌کند، امید می رود با اجرای طرح جامع آب‌رسانی توسط دولت روح تازه‌ای در نفس خشک و زمین تشنه این استان دمیده شود.
اصغر شهبازی: استان قم به‌واسطه مهاجرپذیری و آمد و شد زائران همواره با برخی مشکلات زیرساختی و خدماتی روبه‌رو بوده که در ایام برگزاری مناسبت‌های شاخص ملی و مذهبی این موضوع به طور کامل ملموس است که در این میان تامین آب سالم و شیرین همیشه جزو دغدغه‌های اصلی مسئولان این استان است. کیفیت آب‌های سطحی و زیرزمینی قم به خاطر موقعیت جغرافیایی، اقلیم خشک و خاک نمکین از کیفیت پایینی برخوردار است، به‌نحوی‌که غلظت شوری آب قم در کمتر شهری وجود دارد و در سال های گذشته به خاطر کاهش بارندگی و تداوم خشکسالی و تنش آبی و برداشت بیش از حد از منابع زیرزمینی، کیفیت همین آب‌شور نیز بشدت افت پیدا کرده است که در تابستان امسال به خاطر کاهش سهمیه قم از سرشاخه‌های رود دز و افزایش برداشت از چاه‌های بومی، بیش از هر زمان دیگری کام مردم استان تلخ شده است.
به گفته مسوولان استان، سالانه حدود ۶۰۰ میلیون مترمکعب از ذخایر آبی استان برداشت می‌شود و علاوه بر آن ۱۳۰ میلیون مترمکعب نیز از سرشاخه‌های رود دز به قم اختصاص می‌یابد.
علاوه بر آب، فاضلاب در قم نیز وضعیت نگران‌کننده‌ای دارد به‌نحوی‌که هم‌اکنون میانگین توسعه شبکه فاضلاب قم حدود ۴۲ درصد است این در حالی است که این رقم کلان‌شهرهای دیگر کشور افزون بر ۶۸ درصد است، به‌عبارت‌دیگر قم ازنظر توسعه شبکه فاضلاب ۹ سال از متوسط کشوری عقب‌تر بوده و توسعه آن معادل سال ۹۲ شهرهای بزرگ کشور است، طبق قانون و افق وزارت نیرو متوسط توسعه شبکه فاضلاب در کلان‌شهرها در سال ۱۴۰۰ باید از مرز ۷۲ درصد عبور می‌کرد. طبق ارزیابی مسوولان استانی، برای اینکه وضعیت فاضلاب در استان قم به یک شرایط پایدار برسد باید یکهزار و ۴۵ کیلومتر شبکه جدید احداث شود تا ظرفیت خدمات‌رسانی به جمعیت کنونی استان را داشته باشد. با روی کار آمدن دولت سیزدهم و توجه و اهتمام ویژه دولت به تامین پایدار آب و اجرای طرح‌های جامع آب‌رسانی به شهرها و مناطق محروم کشور، بارقه امید نسبت به بهبود وضعیت تنش آبی قم جان تازه‌ای به خود گرفته است به‌گونه‌ای که هم‌اکنون علاوه بر اجرای ده‌ها طرح آب‌رسانی در روستاها و بخش‌های تابعه استان، هزار میلیارد تومان اعتبار نیز برای توسعه شبکه فاضلاب اختصاص‌یافته که می‌تواند شرایط استان را طی سالهای آتی، بهبود ببخشد.
پروژه آب‌رسانی به ۱۵ روستای بخش محروم قمرود
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب قم در همین خصوص در گفتگو با ایرنا با اشاره به اقدامات قابل‌ملاحظه در حوزه آب و فاضلاب در داخل شهر و بخش‌های تابعه، بیان داشت: به‌واسطه اجرای یکی از این پروژه‌ها به ۱۵ روستای بخش قمرود در بخش مرکزی قم آب باکیفیت و سالم منتقل‌شده است.
حسن بختیاری با اشاره به اینکه بخش مرکزی قم جزو مناطق محروم استان بشمار می‌رود، یادآور شد: برای انتقال آب به این ۱۵ روستای محروم بخش مرکزی افزون بر ۶ میلیارد تومان هزینه شده است.
وی بابیان اینکه از محل اعتبارات سال گذشته سفر رییس جمهور به قم، خط انتقال آب شرب از قم به بخش قنوات نیز در دست اجرا است، گفت: این طرح هم‌اکنون بااعتباری بالغ‌بر ۴۵ میلیارد تومان، ۹۵ درصد پیشرفت فیزیکی دارد.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب قم ابراز داشت: با اجرای این دو طرح«آب‌رسانی به ۱۵ روستای قمرود و خط انتقال بخش قنوات»، بخش عمده‌ای از مشکلات کمبود آب و همچنین دسترسی به آب سالم و اطمینان‌بخش برطرف شود.
اجرای ۲۶۴ میلیارد تومان طرح در حوزه آبفای استان
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب قم با تاکید بر روند پرسرعت اجرای طرح‌های حوزه آبفا، خاطرنشان ساخت: از ابتدای سال جاری افزون بر ۲۶۴ میلیارد تومان طرح از محل اعتبارات تملک دارایی هزینه شده است.
بختیاری بابیان اینکه در تمام بخش‌های استان پروژه‌های آب‌رسانی از ابتدای امسال اجراشده است، گفت: توجه به روستاها و محرومیت‌زدایی از آن‌ها از ابتدای روی کار آمدن دولت سیزدهم جهش و سرعت خوبی به خود گرفته است.
بختیاری با اشاره به بخشی از اقدامات حوزه آب و فاضلاب در شهرستان کهک، گفت: تمرکز آبفای قم در این شهرستان بر احداث و توسعه مخازن ذخیره بوده و هم‌اکنون چهار مخزن آب در روستاهای این بخش در حال احداث است.
وی با بابیان اینکه ظرفیت این مخازن بین ۵۰۰ تا هزار مترمکعب خواهد بود، افزود: این پروژه در قالب طرح‌های محرومیت‌زدایی در حال انجام است که با بهره‌برداری از آن‌ها تا پایان سالجاری، بخش زیادی از تامین و ذخیره آب مصرفی مردم در فصول گرما برطرف می‌شود.
بختیاری از اصلاح شبکه‌های آب‌رسانی در روستاهای استان به‌عنوان یکی دیگر از طرح‌های شاخص استانی یادکرد و اظهار داشت: با اصلاح این شبکه‌ها ضمن پایداری بیشتر در تامین آب، از هدر رفت و انحراف آب تخصیصی جلوگیری به عمل می‌آید؛ اعتبارات این طرح از محل منابع تملک دارایی تامین شده است.
احداث مخزن ۲۰ هزار مترمکعبی در قم
وی همچنین با اشاره به احداث مخزن ۲۰هزار مترمکعبی در شهر قم، تصریح کرد: این مخزن در راستای پایداری تامین آب شرب شهر قم از محل اعتبارات تنش آبی در حال احداث است که افزون بر ۷۰ میلیارد تومان برای آن در نظر گرفته‌شده است.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب قم پیشرفت فیزیکی ۲۰ درصدی این مخزن را مورداشاره قرارداد و گفت: پیش‌بینی می‌شود این مخزن مهم در اواسط سال ۱۴۰۲ به‌صورت رسمی وارد فاز بهره‌برداری شود.
بختیاری یادآور شد: بهره‌برداری از این مخزن با ظرفیت قابل‌توجه آن نقش بسزایی در پایداری تامین و مصرف آب در شهر قم خواهد داشت.
اختصاص ۱۰۰۰ میلیارد تومان برای توسعه فاضلاب شهری قم
وی با اشاره به مصوبات سفر سال گذشته رییس جمهور به قم در حوزه فاضلاب، خاطرنشان ساخت: یکی از مهم‌ترین مصوبات این سفر اختصاص یکهزار میلیارد تومان برای توسعه شبکه فاضلاب قم بوده است.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب قم یادآور شد: این اعتبار برای احداث خط انتقال و تصفیه‌خانه شهر قم در قالب یک پروژه سه‌ساله هزینه خواهد شد.
بختیاری با تاکید بر آغاز قریب‌الوقوع عملیات اجرایی این طرح کلان، گفت: با اجرای کامل آن جمع‌آوری فاضلاب و استفاده‌های ثانویه از آن روند بسیار مطلوبی می‌تواند به خود بگیرد و علاوه بر آن مشکلات کنونی شهر در توسعه اندک شبکه فاضلاب را بهبود ببخشد.
وی همچنین بیان داشت: بدون توسعه شبکه فاضلاب در قم عملا امکان احداث و اسکان مردم در طرح‌های نهضت ملی مسکن غیرممکن می‌شود و لازم است تا این طرح‌ها هر چه زودتر به سرمنزل مقصود برسد.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب قم همچنین با اشاره به توافقنامه همکاری بین شهرداری شهر دستجرد و شرکت آب و فاضلاب استان، گفت: با اجرای این توافقنامه شهر دستجرد اولین شهر در بین شهرهای کوچک کشور خواهد بود که دسترسی صددرصدی به شبکه فاضلاب در آن ایجاد خواهد شد.
بختیاری بابیان اینکه قم به خاطر شرایط اقلیمی خود به‌صورت ذاتی در وضعیت تنش آبی قرار دارد، بیان کرد: در حالی قم طی فصل آبی امسال شرایط خوبی نداشته که این استان از چند سال گذشته نیز با خشکسالی و کاهش بارندگی روبه‌رو است.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب قم با تاکید بر کاهش حجم آب‌های سطحی و زیرزمینی استان، گفت: در چنین شرایط مصرف بهینه و کنترل مصرف آب باید موردتوجه جدی مردم و مشترکین باشد.
بختیاری گفت: در هشت ماه گذشته بیش از ۱۰۴ میلیون مترمکعب آب تامین و در مجموعه بخش خانگی، صنعتی و کشاورزی مصرف‌شده است.
بختیاری با اشاره به برخی از پروژه‌های اجراشده در حوزه آبفای قم طی ماه‌های اخیر بیان داشت: احداث مخزن ۵۰۰ مترمکعبی شهر دستجرد و اصلاح و توسعه شبکه آب‌رسانی شهرهای قنوات، جعفریه، سلفچگان و کهک، اصلاح شبکه آب‌رسانی کهک، خط انتقال مجتمع قمرود، مخزن ۱۰۰۰ مترمکعبی قمرود و خط انتقال روستای تیره، اصلاح شبکه آب‌رسانی روستای خرم‌آباد، لایروبی قنات روستای فردو، بهسازی لایروبی چشمه روستای چشمه شور، اصلاح خط انتقال روستای ابرجس و اصلاح شبکه روستاهای فاقد دهیاری بخش خلجستان، جعفرآباد و سفلچگان، اصلاح و رفع نشتی سربندهای خط انتقال ۱۵ خرداد، جابه‌جایی و حفر دو چاه جدید، جابه‌جایی و حفر یک چاه جدید در داخل شهر و بهسازی ۴ حلقه چاه قدیمی را از اقدامات اخیر آبفای قم یادکرد.
احداث ۲ مخزن بتنی ذخیره آب در شهر دستجرد
بخشدار خلجستان نیز در گفتگو با ایرنا با اشاره به فعال بودن ۱۳۴ رشته قنات در این بخش، بیان کرد:از ابتدای سال جاری لایروبی ۲۶ قنات در دستور کار قرارگرفته که ازاین‌بین لایروبی۱۱ قنات به پایان رسیده است.
حسن بافرانی با اشاره به در دست اقدام بودن لایروبی ۱۵ قنات دیگر، یادآور شد: حدود ۴ میلیارد تومان برای بهسازی و رفع اشکالات این قنوات هزینه شده است.
وی با اشاره به آغاز عملیات احداث ۲ استخر عمومی نیز گفت: استخر روستای آمره که در شمار استخرهای کشوری محسوب می‌شود از هدر رفت کامل در این بخش جلوگیری به عمل خواهد آورد، همچنین استخر مشابهی نیز در روستای احمدآباد در حال احداث است.
بخشدار بخش خلجستان با اشاره به توسعه آبیاری قطره‌ای، تصریح کرد: از ابتدای سالجاری در ۲۰ هکتار از اراضی کشاورزی و باغی این بخش آبیاری قطره‌ای اجراشده و برای احداث صدور پروانه استخر نیز ۶۴ پرونده تشکیل‌شده است.
وی وضعیت چاه‌های بخش خلجستان را مورداشاره قرارداد و گفت: مجوز حفر ۲ چاه در روستاهای این بخش گرفته‌شده و همزمان هزاران مترمربع اصلاح شبکه نیز از ابتدای سالجاری انجام‌گرفته است.
بافرانی با اشاره به بهره‌برداری از مخزن ۵۰۰ مترمکعبی شهر دستجرد، یادآور شد: مخزن بتنی دیگر ۲ هزار مترمکعبی نیز از پیشرفت بالایی برخوردار است و تا پایان امسال به بهره‌برداری می‌رسد.
وی اظهار داشت: برای احداث مخزن بتنی ۵۰۰ مترمکعبی شهر دستجرد ۳.۵ میلیارد تومان و برای مخزن ۲ هزار مترمکعبی نیز ۶.۵ میلیارد تومان هزینه می‌شود.
بافرانی با اشاره به اصلاح چهار هزار و ۸۰۰ مترمربع از نهرهای کشاورزی بخش خلجستان، تاکید کرد:طی سالجاری روستاهای این بخش با تنش آبی روبه‌رو نبوده و هیچکدام از روستاهای این بخش توسط تانکر آب‌رسانی نمی‌شوند.
وی با اشاره به طرح انتقال آب از سرشاخه‌ها به بخش خلجستان نیز بیان داشت: سالانه یک‌میلیون مترمکعب سهمیه به این بخش اختصاص‌یافته و خط انتقال آن تا روستای سنجگان و تا فاصله ۲۳ کیلومتری بخش خلجستان آماده‌سازی شده ولی امسال اعتباری برای آن تخصیص داده نشده است.
اجرای ۸۰ میلیارد تومان طرح آب‌رسانی در شهرستان کهک
بخشدار بخش مرکزی کهک نیز در گفتگو با ایرنا، با اشاره به پروژه‌های حوزه آب و فاضلاب در بخش مرکزی شهرستان کهک، گفت: احداث مخزن ذخیره‌سازی دو هزار مترمکعبی برای روستای خورآباد و لنگرود از برنامه‌های مهم حوزه آب و فاضلاب این بخش است.
علی تاری خاطرنشان کرد: احداث مخزن ذخیره‌سازی هزار مترمکعبی در روستای ورجان نیز از طرح‌هایی است که در دستور کار مسوولان استانی و محلی قرارگرفته است.
وی اظهار داشت: احداث ۲ ایستگاه پمپاژ و یک مخزن هزار مترمکعبی مربوط به طرح انتقال آب هشتاد روستا به کرمجگان به همراه لوله‌کشی حدود ۱۰ کیلومتر خط انتقال مربوطه نیز در حال انجام است.
تاری یادآور شد: اعتبار پروژه‌های در دست اقدام کل شهرستان کهک حدود هشتاد میلیارد تومان است که بخش عمده آن پروژه‌های بخش مرکزی کهک می‌باشد.
اجرای طرح آب‌رسانی به روستاهای قم با همکاری دولت
مسئول سازمان بسیج سازندگی قم نیز در گفتگو با ایرنا، گفت: طرح آب‌رسانی به روستاهای دارای تنش آبی در قم با همکاری دولت سیزدهم در حال اجراست که نمونه‌ای از آن آب‌رسانی به ۱۲ روستای شهرستان کهک بااعتباری حدود ۶۸ میلیارد تومان است که تا کمتر از یک‌سال آینده به بهره‌برداری می‌رسد.
سرهنگ پاسدار علی‌رضا ایران‌دوست بیان داشت: در همین رابطه ایجاد مخزن آب در سلفچگان، بیدهند، ورجان، وشنوه و سنجگان و ایجاد خطوط لوله بین کرمجگان و بیدهند، اصلاح ۶ کیلومتر از شبکه آب روستای خاوه و ایجاد خطوط لوله اصلی روستای تیره از چاه تا مخزن در دستور کار سازمان بسیج سازندگی سپاه استان قم است.
وی با اشاره به اینکه آب‌رسانی از مهم‌ترین اولویت‌های بسیج سازندگی در دوره کنونی است، ادامه داد: علاوه بر آب‌رسانی به روستاهای شهرستان کهک استان، ۱۳ روستای بخش مرکزی قم نیز در جریان اجرای طرح‌های آب‌رسانی بسیج سازندگی به آب‌سالم و بهداشتی به‌صورت پایدار دسترسی پیدا خواهند کرد.
وی افزود: آب‌رسانی مهم‌ترین عامل برای حفظ جمعیت و پایداری روستاهای استان است و موجب شکل‌گیری فعالیت‌های اقتصادی سازنده در این مناطق نیز می‌شود، به همین دلیل با تمام توان به دنبال سرعت بخشیدن به طرح‌های آب‌رسانی قابل‌اجرا در مناطق مختلف استان هستیم.
ایران‌دوست گفت: در اجرای طرح‌های آب‌رسانی به مناطق روستایی دارای تنش آبی استان قم، نیروهای متخصص و دارای مهارت بسیار در این حوزه مشارکت دارند و این طرح‌ها باهدف رفع نگرانی در خصوص دسترسی مردم به آب سالم و بهداشتی در مناطق موردنظر اجرا می‌شود.
وی افزود: تلاش داریم در اجرای طرح‌های آب‌رسانی به مناطق روستایی استان قم از بهترین تجهیزات استفاده کنیم تا عمر مفید استفاده از طرح افزایش قابل‌ملاحظه‌ای یابد و مردم تا سالیان سال از دسترسی به آب سالم و بهداشتی موردنیازشان هیچ نگرانی نداشته باشند.
ایران‌دوست یادآور شد: قم در زمینه فعالیت‌های جهادی و محرومیت‌زدایی ازجمله استان‌های پیشگام در سطح کشور است و در حال حاضر بیش‌از هشت‌هزار جهادگر در قالب ۳۵۰ گروه جهادی فعال در طرح‌های موردنظر بسیج سازندگی استان فعالیت می‌کنند.
به هرترتیب مشکل آب به خاطر ذات گرم و خشک قم گریبانگیر آن خواهد ماند و هم‌اکنون نیز با کاهش سطح آب‌های زیرزمینی، توسعه بیابان، پدیده گردوغبار، فرونشست زمین، کاهش کیفیت آب و فرسایش خاک اثرات آن کاملا ملموس شده که دراین‌بین خشکسالی های ادواری و کاهش نزول برکات آسمانی نیز برشدت آن دامن زده است.
از طرف دیگر مهاجرپذیری و تردد زائران قم در کنار استقرار گاه بی‌ضابطه و بدون کارشناسی انبوهی از واحدهای صنعتی پرآب بر و آلاینده نیز سبب شده تا در عمل تقاضای آب بر عرضه طبیعی آن پیشی بگیرد که همه این مشکلات در کنار بسیاری از مشکلات ساختاری و مدیریتی به ارث مانده از گذشتگان، راهی جز استفاده بهینه و جلوگیری از هدر رفت آن باقی نگذاشته و عموم کارشناسان بر این باورند که طرح‌ها و اقدامات دولت در مساله تامین پایدار آب زمانی موثر خواهد بود که علاوه بر فرهنگ‌سازی عمومی در جلوگیری از اسراف این ماده حیاتی وزندگی بخش، زیرساخت‌ها، تجهیزات و ملزومات آن نیز بروز و متناسب با شرایط دشوار تنش آبی باشد.