همدردي با بيمار در كاستن رنج بيمار موثر است. صبر بهترين ابزار در نگهداري بيمار است. صبر و همدردي موهبتی است كه افراد خودخواه ندارند و با پول هم قابل خريداري نيست؛ بلكه فقط از عشق و مهرباني قلبي حاصل مي شود.
وحید حاج سعیدی
زندگی در عصر حاضر تحت تاثیر مولفه های فراوانی قرار گرفته است و به جرات می توان گفت نحوه و ساختار زندگی نسل امروز با زندگی افراد در دهه های گذشته تفاوت های ماهوی فراوانی پیدا کرده است. در زندگی کنونی به دلایل مختلف اجتماعی، اقتصادی و حتی فرهنگی، خانواده ها در انجام برخی از امور روزمره زندگی، مجبور به درخواست کمک از سایرین می باشند.
هر چند کمک رساندن به در و همسایه در گذشته امری رایج و طبیعی بود و همسایه ها در مراسمات یا حتی برخی امور روزمره بدون هیچ چشمداشتی در یاری رساندن به همدیگر پیشقدم بودند، ولی در جامعه امروز بیشتر افراد ترجیح می دهند تا از «نیروهای خدماتی متخصص و دوره دیده» و یا حتی «نیروهای دوره ندیده و کارگر ساده» جهت انجام این امور بهره بگیرند.
تغییر سبک زندگی، تفاوت های فرهنگی، عدم تمایل به ایجاد مزاحمت برای سایرین، مشکلات عدیده اقتصادی و غیر اقتصادی، کم حوصله شدن مردم، اشتغال زوجین، وجود برخی ناهنجاری های اجتماعی، بروز برخی رخدادهای غیر اخلاقی و … را می توان از دلایل عدم تمایل افراد به درخواست از در و همسایه در انجام امور مختلف دانست. در واقع می توان گفت در زندگی ماشینی و صنعتی امروز، استفاده از نیروهای خدماتی در منزل امری طبیعی و عادی محسوب می شود و کمتر کسی به درخواست کمک از همسایگان یا حتی اقوام رغبت نشان می دهد.
با این وجود هستند افرادی که در مواقع نیاز بدون هیچ چشمداشت و انگیزه ای، با نیات انسان دوستانه و صداقت، در انجام کار خیر پیشقدم می شوند و از یاری رساندن به دیگران دریغ نمی ورزند؛ هر چند تعداد آنها انگشت شمار است.
چه افرادی به منازل جهت کار دعوت می شوند؟
افرادی که برای انجام امور منزل دعوت به کار می شوند، عموماً شامل پرستار كودك یا افراد کهنسال، نظافتچي، باغبان و پرستار می شود. هر چند آشپز، خیاط، فیزیوتراپ، تزریقاتچی، گفتاردرمان، معلم خصوصی موسیقی، زبان انگلیسی، ورزش، نقاشی و … هم در زمره افرادی هستند که کار در منزل را تجربه می کنند، ولی تعداد این افراد به نسبت نیروهای خدماتی خیلی کمتر است. طریقه یافتن این افراد نیز مراجعه به دفاتر خدماتی یا کار یابی است و البته برخی از آنها نیز دارای کارت ویزیت هستند و یا از طریق دوستان و آشنایان به دیگران معرفی می شوند. اکثر این افراد دوره خاصی را نگذرانده اند و بیشتر به منظور فرار از مشکلات مالی و بهبود اوضاع معیشتی گام در این راه نهاده اند.
پرستار در منزل
به کارگیری پرستار به منزل به دلایل گوناگون صورت می گیرد. نگهداری از کودک، افراد سالمند و افراد بیمار از جمله دلایل استفاده از پرستار در منزل می باشد. هر چند مراقبت از کودکان و افراد مسن نیز شرایط خاص خود را داراست ولی پرستاری از افراد بیمار در منزل از حساسیت بیشتری برخوردار است. طولانی شدن دوره نقاهت بیمار و عدم امکان مراقبت از بیمار در ساعات اداری و یا غیر اداری توسط افراد خانواده باعث می شود تا برخی افراد جهت مراقبت از بیمارشان از پرستار یا بهیار کمک بگیرند. اما یک پرستار خوب چه ویژگی هایی دارد؟
اطلاع از ويژگي هاي يك پرستار خوب خانه همواره از سوالات مورد بحث خانواده ها بوده و هست و افراد علاوه بر تلاش در جهت یافتن فردی مناسب از نظر اطلاعات پزشکی، نگران انطباق شرایط پرستار با ساختار فرهنگی و اجتماعی خانواده خویش نیز هستند.
ذکر این نکته ضروری است که افرادی که قصد دارند از پرستار در منزل کمک بگیرند، باید به دو بُعد شخصیتی و پزشکی قضیه توجه کنند و یکی را فدای دیگری نکنند.
هر چند صحت در اجراي فرامين پزشك مهمترين وظيفه يك پرستار در خانه است ولی شخصیت، رفتار و نوع نگرش او در قبال نیاز های بیمار نیز از ضروریات است. پزشك مسئول معاينه، تجويز دارو و كنترل علائم و نشانه هاي تشديد يا بهبود بيماري است و اين بيمار، خانواده و شخص پرستار هستند كه بايد از فرامين پزشك تا بهبودي كامل، پيروي كنند.
بنابراین صرف معرفی یک شخص از سوی شرکت های خدماتی یا دوستان و آشنایان به عنوان پرستار، نمی تواند ملاک خوبی در واگذاری این مسئولیت حساس به افراد باشد. چرا که گاهی مشاهده شده برخی افراد از روی دلسوزی یا ترحم و یا وجود مشکلات مالی، اقوام، دوستان و یا آشنایان خود را به عنوان پرستار به دیگران معرفی نموده و راهی منازل افراد می کنند که به علت نداشتن تخصص کافی، مشکلات عدیده ای را به وجود می آورند. بنابراین به کارگیری نیروهای متخصص و استعلام از مراکز کاریابی مجاز در انتخاب پرستار( علی الخصوص پرستار متخصص) امری ضروری و لازم است.
باید ها و نبایدهای پرستاری در منزل
یک پرستار در منزل باید دارای ویژگی ها و روحیه منحصر به فرد باشد و هیچگاه خود را هم رده با پزشک و یا گاهی بالاتر از پزشک احساس نکند. احساس رجحان و برتری نسبت به پزشک و یا اقدام پزشکی خودسرانه از سوی پرستار، خطرناكترين موقعيتي كه مي تواند در زمان نگهداری بیمار به وسیله پرستار رخ دهد. در واقع پرستار هيچ گاه حق ندارد اظهارات و نقطه نظرات خود را بر فرامين پزشك ارجح بداند و یا در موارد اورژانسی خود اقدام به تجویز دارو یا تغییر در شرایط بیمار کند و باید بلافاصله با پزشک، اورژانس یا بستگان بیمار تماس حاصل کند.
وضعیت جسمانی و فیزیکی پرستار نیز در انجام امور محوله بسیار مهم است. در مراقبت از بيماران خاص، پرهیز از خواب آلودگي و نداشتن خواب سنگين امری بسیار حیاتی است. در حقیقت یک پرستار باید بتواند با كوچكترين صدا يا تماس از خواب بيدار شود. پرستار بايد سعي كند اين قابليت را در خود تقويت كند چرا كه علاج واقعه را بايد قبل از وقوع كرد و چه بسا يك چرت كوتاه در يك لحظه بحراني، منجر به بروز حوادث ناگواري خواهد شد.
هوشياري و به اصطلاح گوش به زنگ بودن، از ديگر خصوصیات يك پرستار شش دانگ است. يك لحظه كوتاهي ممكن است منجر به سقوط بيمار از روي تخت شود و یا ممکن است در موارد حاد تر، بیمار از روي پله يا بالكن به زمين بيفتد.
به هرحال همانطور كه در بیمارستان وظيفه محافظت و مراقبت از بیماران، بر عهده پرستاران کشیک است، در منزل نيز وظيفه مراقبت از بيمار به عهده پرستار است.
خوراندن قرص و دارو بر اساس تجویز پزشک و انجام تزریقات ( در صورت داشتن تخصص) در ساعات مقرر نیز از جمله موارد حساسی هستند که پرستار باید به موقع در اجرای آن انجام وظیفه کند. در ضمن در صورتی که تعداد دارو ها زیاد باشد یا زمان مصرف آنها متفاوت باشد، بهتر است پرستار به جاي اعتماد به حافظه خود، مطالب را يادداشت كند و بعد از مصرف دارو یا تزریق آمپول، روي برگه مخصوص علامت بگذارد تا علاوه بر اطمينان از انجام وظيفه، گزارش به پزشک نیز با سهولت انجام شود. تغذیه صحیح بیمار نیز از اصول مهم در پرستاری محسوب می شوند که علی الاصول ملاك دستور پزشك است و پرستار نبايد از بيمار سوال كند كه چه غذا و يا نوشيدني را دوست دارد؛ بلكه بايد طبق دستور پزشك عمل كند و اتخاذ تصمیمات احساسی در این مورد اصلاً به صلاح نیست!
ویژگی های شخصیتی و رفتاری یک پرستار قابل اطمینان؟
یک پرستار در منزل علاوه بر اینکه بايد از نظر فني و پزشكي در كار خود مهارت داشته باشد تا بتواند وظايف محوله خود را به نحو احسن انجام دهد، از نظر اجتماعی و شخصیتی نیز باید در سطح بالای اجتماعی قرار داشته باشد. عطوفت و مهرباني، داشتن تحصیلات مرتبط، محتاط و هوشيار بودن، ساكت بودن (انجام كار بدون سر و صدا) و شاد بودن از مولفه هاي يك پرستار خوب و موفق به شمار مي رود.
علاوه بر موارد مذكور یک پرستار در خانه باید از ویژگی های شخصیتی دیگری نیز برخوردار باشد:
خونسردی و کنترل اوضاع: بدون شک حفظ خونسردی در شرایط بحرانی یکی از اولین اصول در کمک های اولیه می باشد. اگر در شرایط بحرانی پرستار به خود و اوضاع مسلط شود، قطعاً از بروز حوادث ناگوارتر جلوگیری خواهد کرد.
همدردی با بیمار: همدردي با بيمار در كاستن رنج بيمار موثر است. صبر بهترين ابزار در نگهداري بيمار است. صبر و همدردي موهبتی است كه افراد خودخواه ندارند و با پول هم قابل خريداري نيست؛ بلكه فقط از عشق و مهرباني قلبي حاصل مي شود.
درك و فهم بالا: داشتن شعور و درك و فهم بالا اين توانايي را به پرستار مي دهد تا اصول و مقدمات نگهداري از بيماران را به خوبي فراگيرد و در موقعيت هاي مختلف به كار ببندد.
رعایت موارد ایمنی: بدون شک احتیاط شرط عقل است. ضرورت احتياط نيز بر همگان آشكار است. كسي كه بدون توجه به دستور پزشك يا نوشته روي شيشه دارو به بيمار دارو مي دهد، يا به جاي 10 قطره، 20 قطره دارو به بيمار مي دهد، علاوه بر ایجاد خطرات جسمی، باعث می شود تا صلاحیت حرفه ای خود را نیز زیر سوال ببرد.
فرز و چالاك بودن: مهارت داشتن و چالاك بودن نيز از موقعيت ها و شرايط لازم در انجام هر كاري مي باشد. هرچند چالاك بودن در انجام همه امور یک ضرورت محسوب نمي شود ولي بي شك نداشتن اين خصيصه باعث بروز آسيب ها و گرفتاريهاي مختلف مي شود. افراد زيادي هستند که با وجود مهارت و تخصص زيادي که دارند ولي به علت فرز نبودن همواره با مشكلاتي مواجه می شوند.
شادي و سرزندگي: اتاق بيمار بايد مملو از شادي و طراوت باشد. شادي همانند نور خورشيد لذت بخش است بدون اينكه به كسي آسيب برسد، همه از آن بهره مند مي شوند. ديدن يك صورت محزون و يا شنيدن غرولند در اتاق بيمار جايي ندارد چرا كه در اتاق بيمار به اندازه كافي رنج و غم وجود دارد و افزودن غم و ناراحتي به اين اتاق باعث تشديد بيماري فرد مي شود. تنظیم نور اطاق، باز کردن پنجره در زمان های مناسب، استفاده از موسیقی یا روشن کردن تلویزیون در ساعات مناسب در تغییر روحیه فرد بیمار موثر است. در واقع همه بايد تلاش كنند كه اميد به خانه برگردد. يك ضرب المثل قديمي مي گويد: «هرجا زندگی هست، اميد هم هست»
رعايت نظم و بهداشت: تميز نگه داشتن اطراف بيمار، نظافت پوشاک بیمار و استفاده از پیشبند در هنگام تغذیه، توجه به گرما و سرماي (دماي) اطاق از جمله موارد مهم در نگهداري بيمار مي باشد. در اطراف بيمار همه چیز باید مرتب و تمیز باشند.
پرهیز از سرو صدای بلند: از ديگر موارد مهم در اتاق بيمار سكوت و حفظ آرامش بيمار مي باشد. بلند صحبت كردن با تلفن همراه، ايجاد سر و صدا با كفش هنگام راه رفتن، ايجاد سر و صدا با حركت دادن مبل و صندلی، استفاده از راديو و تلويزيون با صداي بلند، بستن و بازكردن محكم درب ها و پنجره ها، تا كردن و تكاندن لباس ها با سرو صدا، زنگ نامناسب تلفن همراه، از مصاديق ايجاد مزاحمت صوتی و برهم خوردن آرامش در اتاق بيمار مي باشند که پرستار باید به آنها توجه کافی داشته باشد.
صداقت در گفتار و رفتار: یکی دیگر از مهمترین خصایص شخصیتی یک فرد داشتن صداقت در رفتار و گفتار می باشد. شهامت گفتن خطا یا بیان قصور در انجام وظیفه محوله علاوه بر جلوگیری از بروز مشکلات بعدی، باعث افزایش اطمینان خانواده می شود و صلاحیت شغلی پرستار نیز خدشه دار نمی شود چرا که انسان ممکن الخطاست.
توجه به شرایط روانی بیمار: صحبت در مورد علائم بيماري (مگر با پزشك)، یاد کردن از مرگ و مير ديگران، تشابه علائم بيماري فرد با ديگران و مقايسه كردن افراد در اتاق بيمار اصلاً به صلاح بیمار نیست. از نظر روانشاسان، صحبت های ناامید کننده و فرستادن موج منفی در حضور بیمار، بخش های دیگر مغز را كه در حال مرمت و بازسازي كلي بدن مي باشند، درگير بيماري مي كند و باعث تشديد بيماري يا بروز افسردگي در فرد بیمار مي شود.
پایان سخن
سلامتی موهبتی الهی است که با خود مراقبتی و توجه به توصیه های پزشکان قابل محافظت است. از سویی بروز بیماری نیز در افراد امری اجتناب ناپذیر است و هر انسانی در مراحلی از زندگی خود دچار بیماری و گرفتاری می شود. توجه به بیمار و بیمار داری مناسب در کوتاه شدن دوره نقاهت بسیار تاثیرگذار است و اکثر روانشناسان به لحاظ عاطفی نگهداری از بیمار را توسط اطرافیان و وابستگان توصیه می کنند، اما اگر شرایطی پدید آمد و افراد مجبور به استخدام پرستار در خانه شدند، عمل به توصیه های بالا و توجه دقیق به نکات ذکر شده می تواند در کاهش دوره نقاهت و یا کاستن از درد و رنج بیمار موثر باشند.